ЛЕЗГИДИН КIВАЛ
Лезгийри адет яз кIвалер гуьнейра, пелерал, вацIариз, булахриз мукьва, тIебиатдин иер маканра, гуьлуьшан ва авадан чкайрал эцигда. Къадим девирра кIвалер милли архитектурадив, халкьдин адетрив кьадайвал эцигдай. Гьар кIвале руш ва гада аялар патал кьилди утагъар авай. Гьуьлуьнни папан утагъ хьиз, хизандин кьуьзуьбурун (чIехи бубадин, бадедин ва мсб.) утагъарни чара тир. Виридалайни чIехи ва пара экв аватзавай, хъсандиз туькIуьрнавай утагъ мугьмандиз чара ийидай ва адаз «тавдин кIвал» лугьудай.
Са къайда яз кIвалерин чин рагъ галайнихъ жеда. КцIарвийрини – кIандатIа хуьре яшамишрай, кIандатIа райондин меркезда, кIвалер кьве гьавадинбур эцигда. Сад лагьай гьава майишатдин затIариз чара ийида. Кьвед лагьай гьавада чеб яшамишда. Кьакьан, элкъвез-элкъвез ахъа айванар кутада лезгийри. Абуруз «вад айванарни» лугьуда. Халкьдин са баядда лугьузвайвал:
Кьакьан синел вад айванар,
Вад айванар гар галаз хьуй.
И дуьньядал жедай вад югъ
РикIиз кIани яр галаз хьуй.
Гьар кIвалихъ кьилди гьамбарханаяр жеда. Ина адет яз техил ва маса недай-хъвадай затIар хуьда. Багъдинни салан майваяр хъсандиз сувагънавай фурара хуьда. Техил ва гъуьр хуьн патал кьилди къапар гьазурда. Абур тIваларикай храна палчухдив сувагъда. Лезгийри адет яз кIатI, канду ва закIандикай менфят къачуда. КIатI тахминан зур тон, канду са тон, закIан са тондилай гзаф техил хуьн патал я. Гьамбарханада гьакIни чIем, ниси хуьдай къапарни тада. Ина цIун кIвале менфят къачузвай къапар тадай тIакIар дуьзарда. А тIакIара цурцун бекьеяр, къажгъанар, некIегъанар, хвахвар, мудаяр, хъенчIин кутарар ва маса затIар эцигда.
Лезгийри кулаяр, кутIаларни ина хуьда.
Седакъет Керимовадин «КцIар, кцIарвияр» ктабдай.
